Lezing van de Amsterdamse Bomenconsulent Hans Kaljee op 18 april 2012

Amsterdam is een groene wereldstad. Typerend zijn de bomenrijen langs de grachten en bomen in vrijwel elke straat. De aanplant van bomen wordt echter steeds ingewikkelder en soms onmogelijk omdat de vraag naar woon- en werkruimte blijft stijgen. Daarom werkt Amsterdam aan het inrichten van slimme en innovatieve groeiplaatsen voor bomen die bijdragen aan een klimaatbestendige stad. Systematische boomaanplant vanaf 17e eeuw ‘Amsterdam wordt doorsneden door vele grachten en in het nieuwe gedeelte zijn deze ruim en recht met aan beide zijden zeer brede kaden, zodat ze precies op de Venetiaanse wijk Cannaregio lijken’, schreef Tomaso Contarini (1542-1617, ambassadeur van Venetië) in 1610. ‘Maar heel veel mooier, omdat ze gewoonlijk langs de hele lengte van de gracht aan de rand van de kaden een rechte rij grote bomen planten, die ze ‘lind’ noemen en die door hun groen zeer veel bijdragen aan de fraaiheid van deze en andere steden’.

Reizigers verbaasden zich over de groene stad want de openbare ruimte was toen nagenoeg boomloos. Bomen werden voornamelijk geplant in (klooster)tuinen en boomgaarden. De campagne om de stad met bomen te vergroenen, viel onder de ‘extraordinaris zaecken’. In korte tijd werd de aanplant van bomen langs de grachten een standaard en belangrijk onderdeel van het stedenbouwkundig plan. De bomen zijn volgens een vast stramien, op twee Amsterdamse roedes (26 voet = 7,36 meter), van elkaar geplant. In een in 1663 uitgegeven stadsbeschrijving staat dat de boombeplantingen inmiddels zijn uitgebreid ‘door de gansche stadt’. In 2010 heeft UNESCO mede om die reden de historische binnenstad van Amsterdam uitgeroepen tot Werelderfgoed. De Amsterdamse stadsuitbreiding is het eerste stedenbouwkundig project ter wereld dat op zo’n grote schaal is aangelegd. Uniek is het rastermatige ontwerp, met concentrische ringen van grachten en radiaalstraten. In 2013 bestaan de grachten met haar bomen vierhonderd jaar. Leefbare stad Anno 2012 zijn de voordelen van stadsbomen onverminderd van kracht. Onderzoeken bevestigen dat stadsbomen onmisbaar zijn voor een leefbare stad. KPMG-onderzoek, met Amsterdam als case (2012), toont aan dat een groene omgeving met bomen een positief effect heeft op de gezondheid. Mensen voelen zich prettiger en gaan meer bewegen. Investeren in meer groen en bomen leidt tot lagere kosten van zorg en ziekteverzuim, een besparing van honderden miljoenen euro’s. Op dit moment is er veel aandacht voor het verkoelende effect van bomen. Steden warmen op door de toenemende verdichting en verstening. Beton, steen en asfalt nemen gemakkelijker warmte op dan bomen. Des te meer schaduw bomen leveren, hoe koeler de stad blijft. Bomen dempen de zomerhitte tot wel 4°C. Zo dragen bomen bij aan een klimaatbestendige stad.